Mirasbırakanın vefatıyla birlikte malvarlığı, külli halefiyet ilkesi gereği bir bütün halinde doğrudan mirasçılara geçer. Ancak uygulamada, terekeye dahil malların haksız şekilde üçüncü kişilerin elinde bulunması mümkündür. İşte bu noktada mirasçıların başvurabileceği özel dava türü miras sebebiyle istihkak davasıdır. Türk Medeni Kanunu’nun 637–639. maddeleri arasında düzenlenen bu dava, mirasçıların üstün haklarını korumayı amaçlar.
TMK m. 637’ye göre, yasal veya atanmış mirasçı, terekeyi veya bazı tereke mallarını elinde bulunduran kimseye karşı mirasçılıktaki üstün hakkını ileri sürerek istihkak davası açabilir. Bu dava:
– Külli niteliklidir: Tek bir dava ile terekeye dahil tüm mallar talep edilebilir.
– Eda davasıdır: Amaç, haksız zilyetten tereke mallarının aynen veya bedel ikamesiyle iadesidir.
– Mutlak niteliklidir: Mirasçı, üstün hakkını herkese karşı ileri sürebilir.
Miras Sebebiyle İstihkak Davası Açılamayacak Haller:
Miras sebebiyle istihkak davası, mülkiyet hakkına dayanan adi istihkak davasından ayrılır; burada ön koşul, mirasçılık sıfatına sahip olmaktır. Ayrıca, adi istihkak davasından farklı olarak, TMK m. 638 hükmü uyarınca miras sebebiyle istihkak davası kazandırıcı zamanaşımına konu edilemez. Bu nedenle davalı, terekeye dahil malı elinde haksız olarak bulunduruyor olsa dahi, zamanaşımı yoluyla mülkiyet kazandığını ileri süremez
-Mirasçılar arasında aynı seviyede hak sahipliği söz konusuysa açılamaz; böyle bir durumda adi istihkak davası gündeme gelir.
Yargıtay 7. Hukuk Dairesi, E. 2024/2464 K. 2024/3839 T. 16.09.2024:“Mirasçılar mirasbırakanın malvarlığı içerisinde bulunan hak ve malları hakkı olmadan elinde bulunduran kişilere karşı bunları geri alabilmek amacıyla dava açabilirler. Davacının, mirasçılıkta üstün hakkını ileri sürmeden terekede bulunan malı elinde tutan diğer mirasçılara karşı miras payının iadesi talepli açmış olduğu dava, adi istihkak davası olarak nitelendirilmelidir.”
-Tereke mirasçılar arasında yasaya uygun şekilde paylaşılmış ve belirli bir mal bir mirasçıya düşmüşse; bu mal üçüncü bir şahsın elinde bulunuyorsa, o mirasçı tek başına adi istihkak davası açabilir.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
– Görevli mahkeme: Asliye hukuk mahkemesi.
– Yetkili mahkeme: Mirasbırakanın son yerleşim yeri mahkemesi.
Yargıtay 14. Hukuk Dairesi, E. 2015/12014 K. 2016/1280 T. 02.02.2016: “Mirasta istihkak davalarında, mirasın açıldığı tarihteki murisin ikametgahı mahkemesi yetkili olduğundan mahkemenin yetkisizliğine ilişkin karara yönelik temyiz itirazları da yerinde olmadığından reddi ile hükmün onanmasına karar vermek gerekmiştir.”
Davanın Tarafları
Davacı: Mirasçı sıfatıyla terekeye dahil değerler üzerinde hak sahibi olan ve bu hakkı gasp edilmek istenilen yasal ya da atanmış mirasçıdır. Her bir mirasçı terekeyi ya da terekeye dahil bir malı haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı bu davayı açabilmektedir.
Davalı: Davacının mirasçılık sıfatına karşı itiraz eden ve terekenin tamamına veya terekeye giren bir malı haksız olarak elinde bulunduran kişidir.
Yargıtay 14. Hukuk Dairesi, E. 2016/9931 K. 2019/3685 T. 29.04.2019:“Mirasçılar murisin malvarlığı içerisinde bulunan hak ve malları hakkı olmadan elinde bulunduran kişilere karşı bunları geri alabilmek amacıyla dava açabilirler. TMK’nın 637. maddesinde “Yasal veya atanmış mirasçı, terekeyi veya bazı tereke mallarını elinde bulunduran kimseye karşı mirasçılıktaki üstün hakkını ileri sürerek miras sebebiyle istihkak davası açabilir.” hükmü düzenlenmiştir. Mirasçı sıfatını taşıyanlar murisin terekesini elinde bulunduran herkese karşı bu davayı yöneltebilirler.”
Zamanaşımı (TMK m. 639)
– İyiniyetli zilyede karşı: 1 yıl + her hâlde 10 yıl,
– Kötüniyetli zilyede karşı: 20 yıl.
İyiniyetli ve Kötüniyetli Zilyet
– İyiniyetli zilyet yalnızca elinde kalan malı iade eder, tazmin yükümlülüğü yoktur. İyiniyetli zilyet, malın kaybedilmesinden, yok olmasından veya hasara uğramasından sorumlu olmaz. (TMK m. 993)
– Kötüniyetli zilyet hem malları hem de elde ettiği/elde etmeyi ihmal ettiği semereleri tazmin etmekle yükümlüdür. (TMK m. 995)
Miras Sebebiyle İstihkak Davasında Geçici Hukuki Koruma Önlemleri
TMK m. 637/3 hükmü ile Hakimin, davacının istemi üzerine hakkın korunması için davalının güvence göstermesi veya tapu kütüğüne şerh verilmesi gibi gerekli her türlü önlemi alacağı düzenlenmiştir. Gerekli her türlü önlemin alınabileceği belirtildiğinden kanunda alınacak önlemlerin sınırlı sayıda olmadığı belirtilmelidir.
