Uzun zamandır ülkemizde uygulaması olan hobi bahçeleri; insanların tarımla ve toprakla uğraşarak, kalabalık şehirlerin gürültülü, tek düze hayatından kaçtıkları, çalışma hayatının yorgunluğunu ve stresini attıkları, emekli olmuşların kendilerine ait vakit geçirdikleri, çocuklar için doğal park alanları olarak ortaya çıkmaktadır. Dünyada ve ülkemizde yaşanan pandemi ile birlikte insanların sosyal hattan tecrit olmaları, dış dünyayla teması en aza indirmeleri ile birlikte bu yalnızlaşmanın içinde güzel bir kaçış yeri olmaları nedeniyle hobi bahçelerine olan talep son dönemde çok artmıştır. Yaşanılan pandemi ve öncesinde hobi bahçelerinin kullanım şekline ve düzenlenme amaçlarına bakıldığında insanların bu alanlara ihtiyacı olduğu kaçınılmaz bir gerçektir.
Uygulanma amacı açısından önemli ve yararlı olsa da, hobi bahçelerine talebin sürekli artması, ruhsatsız, izinsiz bahçelerin kurulması, kontrolsüz ve alt yapısız yapılaşmanın olması neticesinde sorunlar ortaya çıkmış ve kontrollerinin sağlanmasında zorluklar yaşanmaya başlamıştır. Ortaya çıkan sorunların en önemlisi tarım arazilerinin amaçları dışında, küçük parçalara bölünerek tarım arazilerinin yok edilmesi, tarım yapılmaması sonucu ülke tarımının zarara uğratılmasıdır. Tek parça tarım arazisinde geniş alanda düzenli şekilde tarım yapılabilecekken hobi bahçeleri ile bu mümkün olmamaktadır.
İkinci esaslı sorun, tarım arazilerinin parçalara bölünerek satılması halinde elde edilen gelir, arazinin toplam tek parça satışından daha fazla olduğundan bu bahçelerin hobi olmaktan çıkıp ticari amaçlı iş haline dönüşmesidir. Ticari getirisinin oldukça iyi olması nedeniyle gayrimenkul şirketleri ve kooperatifler aracılığı ile tarım arazilerine daha küçük yerleşim yerleri de dâhil edilerek çok sayıda hobi bahçesi alanı izinsiz ve ruhsatsız olarak yapılmıştır.
Bu iki esaslı sorunla birlikte, küçük parçalara ayrılan tarım arazisi alanlarında toprak zemine beton dökerek prefabrik yapılar konulması, alt yapının olmaması, alt yapısız yapıların kullanımı ile ortaya çıkan sorunlar, pek çok hobi bahçesinin projesiz, plansız, izinsiz, ruhsatsız olması ve sayılarının hızla artması diğer esaslı sorunlardandır. Olması gereken, hobi bahçesi alanlarının tarım arazileri dışında, önceden programlanmış ve planları yapılmış yerlerde, alt yapıları sağlanmış olarak, izinli ve ruhsatlı olarak yapılmasıdır.
Hobi bahçeleri ile ilgili ortaya çıkan sorunlar üzerine, 7255 Sayılı yasa değişikliği ile 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ile yapılan yasal düzenleme 4 Kasım 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Yapılan değişiklikler ile tarım arazilerinin amaçları dışında kullanımına ilişkin hapis cezası dâhil yeni yaptırımlar getirilmiştir.
Tarımsal amaçlı arazi kullanım plan ve projelerine aykırılık durumunda uygulanacak cezalar ve yükümlülükler 5403 sayılı yasanın 20. maddede düzenlenmiştir. Bu hükümle tarım arazilerine yönelik plan ve projeleri yapılmış arazilerde kullanım amacına aykırılık hali düzenlenmiştir. Plan ve projesi olan tarım arazilerinin kullanımında plan ve projeye aykırı davranılması halinde, valiliklerce ihlallerin tespiti yapılarak sorumlulara 1000 TL’den az olmamak şartıyla ve bozulan arazinin her metre karesi için 10 TL idari para cezası uygulanacaktır. Ayrıca projeye uygunluğun sağlanması için en fazla iki ay süre tanınacaktır. Bu sürenin sonunda aykırı kullanım devam eder ise valilikçe faaliyetler durdurulacak ve idari para cezaları üç katı olarak uygulanacaktır. Büyük ova alanlarından olması halinde cezalar iki kat uygulanacaktır.
Tarım arazilerinin amacı dışında kullanılmasına ve toprak koruma projelerine uyulmamasına ilişkin cezalar ve yükümlülükler 5403 sayılı yasanın 21. maddede düzenlenmiştir.Yasa ile tarımsal amaçlı yapılarda ve tarım dışı arazi kullanımlarında izin alınması ve toprak koruma projelerine uyulması zorunluluğu hükme bağlanmıştır. Tarımsal amaçlı yapılara ve tarım dışı arazi kullanımına yönelik yapılacak işlemler için şartlar şöyle belirlenmiştir;
1- Tarımsal amaçlı yapılara ve tarım dışı arazi kullanımına izinsiz başlanılması,
2-Alınan izne uygun kullanılmaması,
3-Hazırlanan toprak koruma projelerine uyulmamasıdır.
Yasada bu hallerde uygulanılacak cezalar bu üç ihlal haline göre düzenlenmiştir.
Arazi kullanımı için izinsiz işe başlanılması ya da alınan izne uygun kullanılmaması halinde (1 ve 2) yetkili makam olarak valilik işi tamamen durduracaktır. Yapılan iş tamamlanmış ise ihlal nedeniyle kullanımına izin verilmeyecektir. Bu halde; arazi sahibine veya araziyi bozana, 100 TL’den az olmamak şartıyla, kullanılan veya zarar verilen alanın her metrekaresi için 10 TL idarî para cezası verilecektir. Büyük ova koruma alanlarında bu ceza iki katı olarak uygulanacaktır.
İhlal nedeniyle düzenlenen idarî para cezası ya da cezalarının tebliğinden itibaren 1 ay içinde ilgili kuruma başvurularak 13. veya 14. maddelerdeki izinlerin alınması şartıyla işin tamamlanmasına yahut bitmiş ise kullanımına izin verilmesi istenebilecektir. İhlal nedeniyle düzenlenen idari cezaların tebliğinden itibaren 1 ay için başvuru yapılmazsa veya başvuruya rağmen izin talepleri uygun görülmezse, izinsiz olan bütün yapılarını yıkılması ve araziyi tarımsal üretime uygun hale getirilmesi için 2 aylık süre verilecektir.
İhlalde bulunanlarım verilen süre içinde izinsiz yapıları yıkmadıkları ve araziyi tarımsal üretime uygun hale getirilmedikleri Tarım ve Orman Bakanlığının yetkili birimlerince tespit edilirse; valilikçe faaliyet durdurulacaktır. İdarî para cezaları üç katı olarak uygulanacaktır. İzinsiz olan tüm yapılar, masrafları Tarım ve Orman Bakanlığınca karşılanarak, bir ay içinde belediyeler veya il özel idareleri tarafından yıkılarak ve taşınmazlar tarımsal üretime uygun hale getirilecektir. Yıkım işlemi süresinde herhangi bir nedenle belediye ve valiliklerce yapılmamış olursa Tarım ve Orman Bakanlığı yıkım kararını yerine getirecektir. Yıkım ve temizleme işleminden sonra arazinin tarımsal üretime uygun hale getirilmesi ile birlikte yapılan masraflar sorumlulardan Bakanlıkça genel hükümlere göre tahsil edilecektir.
Tarımsal amaçlı arazi kullanımlarında, tarımsal amaçlı arazi kullanım plan ve projelerine uyulması zorunlu olacaktır. Toprak koruma projelerine aykırı hareket edilmesi halinde (3) sorumlulara valilik tarafından 1000 TL ‘den az olmamak şartıyla bozulan arazinin her metrekaresi için 10 TL idarî para cezası uygulanacaktır ve projeye uygunluk sağlanması için azami iki ay süre verilecektir. Büyük ova koruma alanlarında bu ceza iki katı olarak uygulanacaktır. Bu sürenin sonunda aykırı kullanımların devam etmesi halinde valilikçe faaliyet ihlal nedeniyle durdurulacak, sorumluya verilen kullanım izni iptal edilecektir. Bu halde idarî para cezası üç katı olarak uygulanacaktır. İzinsiz olan tüm yapılar, masrafları Tarım ve Orman Bakanlığınca karşılanarak, bir ay içinde belediyeler veya il özel idareleri tarafından yıkılacak ve taşınmazlar tarımsal üretime uygun hale getirilecektir. Yıkım işlemi süresinde belediye ve valiliklerce yapılmamış olursa Bakanlık kararı yerine getirecektir. Yıkım ve temizleme işleminden sonra arazinin tarımsal üretime uygun hale getirilmesi ile birlikte yapılan masraflar sorumlulardan Bakanlıkça genel hükümlere göre tahsil edilecektir.
Getirilen düzenleme ile arazilerin kullananlar veya mülkiyet sahipleri değil proje yetkilileri de sorumlu tutulmuştur. Proje hazırlanmasına gerek olmadığına karar verenler, proje hazırlanmış ise projeyi hazırlayan ve onaylayanlar kişiler; toprak koruma projelerinin hazırlatılmaması, yetersizliği veya zamanında gerekli tadilatların yapılmaması sonucu arazi tahribi veya toprak kayıpları olması halinde meydana gelecek zararlardan sorumlu tutulmuşlardır.
Tarım arazilerinin kooperatifler başta olmak üzere özel hukuk tüzel kişileri aracılığıyla satın alınıp fiili taksim yapılması suretiyle üyelere veya ortakların kullanımına tahsis edenler hakkında 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ve adli para cezası düzenlenmiştir. Yasanın 21. Maddesi hükmü ile “Tarım arazilerini, tescili mümkün olmayan fiili hisseler oluşturarak arazinin hisselere tekabül ettiği kabul edilen kısımlarının zilyetliğini, bir özel hukuk tüzel kişisinin faaliyeti kapsamında bu tüzel kişiyle üyelik veya ortaklık ilişkisi kurarak devretmek veya bu işlere aracılık etmek suretiyle arazinin bütünlüğünün bozulmasına ve amacı dışında kullanılmasına sebebiyet verenlere bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yüz günden bin güne kadar adli para cezası verilir. Ayrıca bu tüzel kişi hakkında elli bin Türk Lirasından iki yüz elli bin Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir.” özel yasada ceza düzenlemesi yapılmıştır.
Değişiklikteki amaç tarım arazilerini korumak ve kurtarmak olarak düşünüldüğünden olsa gerek devamındaki düzenleme ile tarım arazisinin bütünlüğünün sağlanması ve tarımsal üretime uygun duruma getirilmesi halinde, yasadaki bu düzenleme uyarınca kamu davası açılmayacağı, açılmış olan kamu davası düşeceği ve mahkûm olunan ceza bütün sonuçlarıyla ortadan kalkacağı düzenlenmiştir.
Sonuç olarak; imar planlarında tarım arazi olarak ayrılan yerler izin alınmadan tarım alanı amacı dışında kullanılamayacak ve planlanamayacak ve tarımsal amaçlı arazi kullanım plân ve projelerine uyulması zorunlu olacaktır. Tarım arazilerine hobi bahçelerinin izinsiz kurulmuş, projelere aykırı kullanılmış olması halinde valiliklerce yapılacak tespitlerle hem idari para cezası yaptırımı uygulanacak hem de yıkım kararı alınabilecektir.
