Derhal fesih (haklı nedenle fesih) İş Kanununun 24, 25, 26. maddelerinde düzenlenmiştir. Bu fesih türü belirli süreli ve belirsiz süreli iş sözleşmelerinde geçerlidir. İş Kanunu 24. Madde işçinin haklı nedenle fesih sebeplerini, 25. Maddesi işverenin haklı nedenle fesih sebeplerini düzenlemektedir. Fesih beyanı şekle tabi olmasa da uygulamada işçinin noter kanalıyla fesih konulu ihtarnamesi göndermesi ile yapılmaktadır. Bu ihtarnamenin içeriğinde feshin sebepleri ve işçilik alacağı taleplerine yer verilmektedir. Fesih iradesinin karşı tarafa ulaşması ile birlikte iş sözleşmesi sona erer. İhbar süresi vermeye gerek yoktur.
İşveren bu hükme dayanarak fesihte sebep belirtmek zorunda değildir. Ancak fesih sebebi bildirmişse mahkemede bu sebeple bağlıdır. Ayrıca işverenin fesih sebepleriyle ilgili işçiden beyan alma zorunluluğu bulunmamaktadır. İşçi fesih sebebini gerçekleşmediğini düşünüyorsa işe iade davası açabileceği gibi işçilik alacaklarına dair dava açabilir. İşverenin iş sözleşmesini feshi halinde; yasada aranan sebeplerin gerçekte var olmadığı, fesih sürelerinin kaçırıldığı veya sebepler var ise de uzun süre sonra sözleşmenin sona erdirildiği hallerde haksız fesih olacaktır. Bu halde işçi işçilik alacaklarını dava edebilir.
İş Kanunu 24. maddesi işçinin derhal fesih sebeplerini düzenlemektedir. Haklı nedenler yasada; sağlık sebepleri, ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve zorlayıcı sebepler olarak üç başlık altında toplanmıştır. Derhal fesihte yasada belirlenmiş süreler mevcuttur. Sürenin belirlenmesinde önemli olan husus haklı nedenlere ilişkin yapılan sınıflandırmadır ki işçi ve işveren sözleşmeyi ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller dolayısıyla feshetme niyetindeyse fiilin öğrenilmesinden itibaren 6 gün ve her halükarda olayın icrasından itibaren 1 yıllık hak düşürücü sürede fesih hakkını kullanmadırlar. Sağlık sebepleri ve zorlayıcı sebepleri için süre bulunmamaktadır.
İş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle derhal feshi halinde kıdem tazminatına hak etse de ihbar tazminatı talep edemeyecektir. Fesih nedeni haksız çıkarsa işçi işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalacaktır.
İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı Madde 24 – Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
I. Sağlık sebepleri:
a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.
b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
II. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.
d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.
e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,
f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.
III. Zorlayıcı sebepler: İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.
Haklı nedenle feshin sonuçları:
Taraflar arasındaki iş sözleşmesini işçi yukarıda yazılı nedenlerle fesih edebilecektir. Derhal fesihte fesih bildiriminin tarafa ulaşması ile sonuçlarını doğuracak olması geçerli nedenle fesihten farklıdır. Zira geçerli nedenle fesihte feshin geçerli olabilmesi için belirli ihbar sürelerin geçmesi gereklidir.
İş akdini haklı nedenle fesheden işçi kıdem tazminatına hak kazanabilecekken, sözleşmenin işverence haklı nedenle feshedilmesi durumunda işçi kıdem tazminatı alamayacaktır.
